Czystek to zioło, znane medycynie niekonwencjonalnej od wieków. Czy rzeczywiście jak sugeruje jego nazwa czystek oczyści organizm z toksyn? Czy po zjedzeniu fast fooda, gdy wypijemy herbatę z czystka bilans zysków i strat będzie na zero? I co z innymi rozpowszechnionymi mitami, o których w Internecie głośno? Czy czystek faktycznie znajduje zastosowanie w profilaktyce i leczeniu wielu różnych schorzeń? Sprawdźmy, co na temat czystka mówią badania naukowe i pasjonaci ziołolecznictwa.

Spis treści:

1. Historia pochodzenia i funkcjonowania zioła w Naturze
2. Właściwości lecznicze
3. Zastosowanie
4. Przeciwwskazania
5. Jak uprawiać czystek?
6. Ciekawostki o czystku

Historia pochodzenia i funkcjonowania zioła w Naturze

Czystek (Cistus L.) – krzew z rodziny czystkowatych, nazywany także różą skalną (ang. Rockrose). Po raz pierwszy nazwa rodzajowa “Cistus” została opublikowana w 1753 roku przez Karola Linneusza w dziele „Species Plantarum”. W ramach tego rodzaju rozróżnia się ok. 24 gatunki czystka. Krzewy z gatunku czystkowatych porastają gleby obfite w magnez. Występuje głównie dziko w południowej Europie, w okolicach basenu Morza Śródziemnego (Grecji, Włoch, Bułgarii, Albanii, Tunezji i Maroko) i Wysp Kanaryjskich. W Polsce czystek rośnie tylko w uprawach.

Krzewy czystka mają zmienną strukturę, są krzaczaste. Kwiaty mają różny odcień od głębokiego fioletowo-różowego do intensywnego jasnego różu. Płatki czystka są delikatne i pomarszczone, utrzymują się przez jeden dzień – rankiem się rozwijają, a wieczorem odpadają. Liście wydzielają lekką woń. Krzew osiąga wysokość 60-100cm, łodygi jego są owłosione. Czystki produkują bardzo dużą ilość bardzo małych nasion.

Przeczytaj także: Jałowiec – odmiany, właściwości i zastosowanie

Właściwości lecznicze

– Czystek używany jest jako lek przeciwlękowy, wspomaga wzrost poczucia spokoju oraz wpływa na spadek poziomu strachu, paniki i stresu.

– Wykazuje działanie antywirusowe.

– Ze względu na dużą zawartość polifenoli (przeciwutleniaczy), czystek wykazuje działanie silnie antyutleniające/antyoksydacyjne. Wspomaga ochronę przed wolnymi rodnikami.

– Niemieccy naukowcy wykazali pozytywny wpływ czystka w leczeniu symptomów infekcji górnych dróg oddechowych. Polska grupa naukowców przedstawiła wyniki badań, w których czystek charakteryzuje się wysoką zdolnością zmiatania rodnika DPPH,  który jest rozważany jako przyczyna starzenia się organizmu.

– Badania francuskich naukowców wykazały, że czystek ma właściwości antybakteryjne (hamuje rozwój takich bakterii jak: Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Candida albicans, Candida krusei, Candida glabrata and Aspergillus fumigatus).

– Ponadto czystek poprawia kondycję jamy ustnej, gdyż rozpuszcza biofilm – śluzowatą warstwę bakterii, która odkłada się na ściankach jamy ustnej w postaci nalotu, tworząc warstwę ochronną dla antybiotyków, co może powodować rozwój chorób przewlekłych.

– Zespół hiszpańsko-portugalskich naukowców wykazał właściwości antygrzybiczne czystka. W swojej pracy badawczej naukowcy przedstawili wyniki eksperymentów, w których udowodnili hamujący wpływ czystka na grzyba z gatunku Candida.

Podsumowując

W ogólnodostępnych publikacjach naukowych możemy przeczytać o następujących właściwościach leczniczych czystka:

– działanie przeciwlękowe

– działanie antywirusowe

– leczeniu symptomów infekcji górnych dróg oddechowych

– działanie antybakteryjne

– poprawa kondycji jamy ustnej

– działanie antygrzybiczne

– działanie antyutleniające/antyoksydacyjne

Czystek wciąż jest słabo zbadanym ziołem i nie udało nam się znaleźć badań naukowych dotyczących  pozytywnego wpływu na układ krwionośny, komórki rakowe, boreliozę czy procesy odchudzania. Czystek ostatnio stał się bardzo popularną rośliną i jego zwolennicy chcą w nim widzieć “lek na wszystko”. Pomimo pozytywnego wpływu jaki może przynieść myślenie optymistyczne (efekt placebo) i wielu bardzo przychylnych opinii jakimi cieszy się Cistus L nie jest on lekarstwem na wszystko – ma wpływ na układ nerwowy, nie ma wpływu na układ krwionośny.

Przeczytaj jeszcze: Szałwia lekarska – właściwości, zastosowanie, na co pomaga?

Zastosowanie

Czystek był stosowany już w czasach starożytnych, otrzymywano z niego żywicę (ladanum, heb. lōţ ) miękką, lepką, o zabarwieniu czarnym, balsamicznym zapachu
i leczniczych właściwościach (stosowano ją przy biegunce i nieżytach dróg oddechowych). Wzmianki o lōţ obecne są w Biblii – w Księdze Rodzaju. W epoce starożytnej ladanum, czyli żywice czystka pozyskiwano wyczesując sierść kóz
i wełnę owiec, wypasających się w zaroślach czystka. Następnie używano narzędzia, dużego grzebienia, którym wyczesywano krzew i uzyskiwano znacznie więcej leczniczej żywicy. Obecnie ladanum pozyskuje się poprzez gotowanie krzewu czystka – gałązek i liści – a w końcowym etapie ekstrakcji żywicy.

Poza zastosowaniem medycznym czystek już od czasów starożytnych używany był w przemyśle perfumeryjnym i tytoniowym do nadawania zapachu. Żywica ladanum jest wysokoaromatyczną gumą i do dnia dzisiejszego jest wartościowym składnikiem perfum i olejków eterycznych. Znane są badania na liściach czystka kreteńskiego, w których udowodniono ich właściwości przeciwbakteryjne.

Współcześnie, idąc za pradawną tradycją mieszkańców wysp Morza Śródziemnego, czystek spożywany jest w postaci herbaty ziołowej (mieszanki kilku ziół) lub
w postaci herbaty z czystka. Czystek pity w takiej postaci wykazuje działanie wzmacniające układ immunologiczny, wzmacnia przed wirusami grypy
i przeziębienia. Aby poczuć efekty napój z czystka powinno się pić regularnie, jedną, dwie lub 3 szklanki dziennie. Można gotować herbatę w czajniku, dla większej liczby osób. Zaleca się też zaparzanie tego samego wywaru kilkakrotnie (nawet do 4 razy). Czystek można także spożywać w formie tabletek. Należy wziąć pod uwagę, że w takim wypadku, w tabletce, będzie połączony z szeregiem innych substancji, które organizm będzie musiał trawić. Czysty czystek dlatego wydaje się najlepszym rozwiązaniem.

Przeciwwskazania

Na stan dzisiejszych badań nie odnotowano żadnych przeciwwskazaniach do stosowania czystka.

Jak uprawiać czystek?

Czystek jak my wszyscy kocha słońce. Wywodzi się z terenów silnie nasłonecznionych, skalistych, gdzie gleby są bogate w magnez. Potrzebuje suchego, słonecznego, osłoniętego od wiatru miejsca. W czasie deszczu zioło to wymaga szklanej lub plastikowej osłony.

Zazwyczaj czystek rozmnaża się przez wysiew nasion (w marcu i kwietniu). Siewki pikuje się do większych doniczek, a latem można je znowu przesadzić. Cistus L można uprawiać w domu, na balkonie, tarasie lub w ogrodzie. Najlepszym miejscem dla czystka jest ogród, w suchym i nasłonecznionym miejscu rośnie prawidłowo, bez dodatkowej pielęgnacji. Odpowiednie miesiące na hodowle tego zioła w ogrodzie to czerwiec, lipiec, sierpień. Pomimo tego, że toleruje szeroki zakres pH gleby, liście mu zżółkną na bardzo kredowych glebach. Dobrze wygląda i przyzwoicie rośnie w żwirze lub utwardzonych (np.płytami kamiennymi) nawierzchniach. To istotne, ze względu na twardą skorupę, która otacza ziarna czystka. Komposty zwiększą prawdopodobieństwo jego obfitego porostu. Gdy zakwitnie należy przyciąć lekko końce krzewu. Jako sąsiedztwo dla czystka, do skalniaka lub większej donicy, nadają się rośliny zielne, byliny i trawy – te najbardziej znane to chociażby lawenda, szałwia, kostrzewa popielata. Grube liście nie przyciągają owadzich szkodników.

Przeczytaj także: Jak przygotować herbatę z czystka?

Ciekawostki o czystku

*Karol Linneusz doszedł do wniosku, że biblijna „Róża Szaronu” jest gatunkiem czystka.

*Żywica, którą wydobywa się z czystka, we wschodnich kościołach, używana jest jako jeden ze składników Kadzidła

Źródła:

1. https://de.wikipedia.org/wiki/Zistrosen
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Ladanum
3. https://cistuspage.org.uk/reproduction-fire/
4. https://www.rhs.org.uk/Plants/22292/i-Cistus-creticus-i/Details
5. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-1153/rock-rose
6. http://www.gyokurotea.com/cistus-incanus-tea-benefits-and-side-effects/
7. https://www.transcendenttea.com/blog/superherbs/cistus-the-olympic-superherb/
8. www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0926669012001884
9. Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011.
10. https://bibliotecadigital.ipb.pt/bitstream/10198/7379/3/Esteva_ICP%20Revised.pdf
11. https://www.prohealth.com/library/cistus-a-natural-antibiotic-antiviral-and-biofilm-buster-6292
12. https://www.researchgate.net/profile/Hafida_Bouamama/publication/261588515_Essential_Oil_Composition_and_AndmicrobialAcdvity_of_Rosmarinus_tournefortii_De_Noe_an_Endemic_Species_in_Morocco/links/5757fbff08ae5c65490734dd/Essential-Oil-Composition-and-AndmicrobialAcdvity-of-Rosmarinus-tournefortii-De-Noe-an-Endemic-Species-in-Morocco.pdf
13. http://www.phie.pl/pdf/phe-2015/phe-2015-3-693.pdf
14. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19828122
15. https://www.prohealth.com/library/cistus-a-natural-antibiotic-antiviral-and-biofilm-buster-6292
16. https://www.telegraph.co.uk/gardening/howtogrow/3335517/How-to-grow-Cistus.html