Mniszek pospolity, zwany także mniszkiem lekarskim, to roślina znana nam już od dziecka. Mówi się, że znany był już w Grecji, a w XVI wieku stał się popularnym środkiem na dolegliwości. Mniszek lekarski posiada dobroczynny wpływ na procesy trawiennie, odchudzanie, łagodzi stany zapalne skóry i chroni przed infekcjami. Dowiedz się, do czego jeszcze można wykorzystać właściwości mniszka lekarskiego.

Mniszek pospolity (Taraxacum officinale), określany także mniszkiem lekarskim, dmuchawcem, mleczem, mleczem polnym lub mleczem lekarskim jest byliną należącą do rodzaju mniszek i rodziny Taraxacum. W Polsce istnieje ponad 200 gatunków tej rośliny, a w Europie opisano ich ponad tysiąc. Spotykane są na wszystkich kontynentach świata. W samej Polsce nie ma chyba osoby, która nie znałaby tej rośliny. Zwykle jest uważana za chwast. Mniszek pospolity możemy spotkać w lasach, zaroślach, na łąkach, w uprawach, na przydrożach i siedliskach ruderalnych. Korzeń mniszka lekarskiego jest pionowy i walcowaty, czasem rozgałęziony. W pierwszym roku na wiosnę wyrastają z niego liczne lancetowate liście z głębokimi wcięciami, zebrane w przyziemną rozetę. Właściwa łodyga rośliny jest ukryta pod ziemią, w drugim roku nad ziemią wyrastają z niej bezlistne szypułki o długości średnio do 35 cm zakończone pojedynczymi koszyczkami, które tworzą kwiatostany. Roślina jest wypełniona białym sokiem mlecznym.

Mniszek pospolity posiada charakterystyczne kwiaty z licznymi i zrośniętymi płatkami  barwy żółtej lub pomarańczowo-żółtej. Mniszek pospolity kwitnie od kwietnia do lipca. Po przekwitnięciu tworzy owocostany określane mianem dmuchawców, zawierające niełupki. Mniszek jest błędnie nazywany mleczem, gdyż są to dwie różne rośliny. Mimo że na pierwszy rzut oka obie rośliny są podobne, mlecz pospolity jest jedynie chwastem i nie posiada właściwości leczniczych w przeciwieństwie do mniszka pospolitego. Rośliny można odróżnić po tym, że mlecz rośnie na łodydze, która może posiadać rozgałęzienia, liczne kwiaty i liście. Mniszek lekarski znajduje zastosowanie jako roślina jadalna, lecznicza, miododajna i pastewna. W ziołolecznictwie i farmakologii wykorzystuje się zarówno korzenie jak i części nadziemne roślin.

Mniszek lekarski – właściwości lecznicze

Sok mleczny zawarty w częściach mniszka lekarskiego zawiera przede wszystkim taraksacynę, białka i żywice, które odpowiadają za większość jego właściwości prozdrowotnych. W korzeniu mniszka lekarskiego znajdziemy olejek eteryczny, garbniki, kwasy organiczne, inulinę, trójterpeny (charakteryzujące się działaniem przeciwwirusowym i przeciwzapalnym), fitosterole (regulujące poziom “złego” cholesterolu) i fruktozę, a w liściach mniszka – karotenoidy, witaminy A, C, D i witaminy z grupy B, kwas foliowy, trójterpeny, magnez, potas i krzem. Z kolei kwiaty rośliny to źródło witaminy C, flawonoidów i pierwiastków takich jak magnez, siarka, potas i krzem. Do celów medycznych i leczniczych wykorzystywane są liście, kwiaty i korzeń mniszka.

Mniszek lekarski może być lekiem na problemy z trawieniem. Napary lub odwary z mniszka pomogą regulować procesy trawienia, pobudzić produkcję soku żołądkowego i żółci, obniżyć poziom złego cholesterolu czy wspomóc pracę trzustki i wątroby. Bywa zalecany pacjentom z przebytymi chorobami wątroby (np. powirusowe zapalenie wątroby) i przy ryzyku kamicy żółciowej. Mniszek wspomaga detoksykację organizmu oraz spalanie tkanki tłuszczowej, dzięki czemu może być pomocny przy odchudzaniu. Zawiera substancję zwaną inuliną – naturalny prebiotyk, który jest niskokaloryczny i lekko słodki, dlatego może zastępować cukier. Zmniejsza ona także uczucie łaknienia. Mniszek lekarski stosowany jest także w preparatach przeciwko cellulitowi.

Mniszek lekarski ma także korzystny wpływ na układ moczowy. Dzięki swojemu działaniu moczopędnemu wspomaga pracę nerek, łagodzi obrzęki, zapobiega tworzeniu kamieni i piasku, zwiększa przesączanie w kłębkach nerkowych, pomaga oczyścić i odtruć organizm. Może być stosowany pomocniczo w dnie moczanowej, kamicy nerkowej i przewlekłym zapaleniu pęcherza moczowego. Pomimo działania oczyszczającego mniszek lekarski nie powoduje niedoboru potasu, który jest wydalany razem z moczem.

Liście i korzenie mniszka lekarskiego wykorzystuje się w formie wyciągów do regeneracji skóry i szybszego gojenia ran. Łagodzą one takie stany zapalne skóry jak trądzik, ropnie, łuszczycę, łupież i egzemy. Na brodawki i kurzajki stosuje się okłady z soku mlecznego znajdującego się w mniszku. W leczeniu chorób skóry wykorzystuje się także nalewki z mniszka lekarskiego.

Sprawdza się także w początkowych stadiach cukrzycy lub stanach przedcukrzycowych ze względu na swoje właściwości przeciwcukrzycowe oraz zawartość prebiotyku zwanego inuliną. Usprawnia ona procesy trawienia, wspomaga ona regulację gospodarki węglowodanowej, stymuluje prawidłowy rozwój bakterii jelitowych, obniża poziom glukozy we krwi i spowalnia wchłanianie cukru. Dlatego zaleca się diabetykom włączenie odwarów z mniszka lekarskiego do codziennej diety jako środek wspomagający i uzupełniający.

Mniszek pospolity pomaga wzmocnić ogólną odporność organizmu na infekcje.  Może także łagodzić objawy reumatyzmu (ze względu na swoje działanie przeciwzapalne) i przyspieszać rekonwalescencję. Pomocny jest także przy anemii i osłabieniu organizmu, zwłaszcza u osób starszych i pacjentów po przebytych chorobach, podatnych na infekcje. Wspomaga leczenie nieżytów i stanów zapalnych jamy ustnej oraz gardła. Podejrzewa się, że mniszek lekarski pobudza produkcję interferonu i wspomaga fagocytozę leukocytów, dlatego jest pomocny w zapobieganiu i leczeniu infekcji wirusowych i bakteryjnych. Napary z kwiatów mniszka lekarskiego pomaga w regulacji cykli miesiączkowych i pracy jajników. Ponadto mniszek lekarski pomaga oczyścić krew i poprawić krążenie, dzięki czemu ma wpływ na prawidłową pracę mózgu i narządów.

Przeczytaj także: Piwonia lekarska: niezwykły kwiat o licznych zastosowaniach

Mniszek lekarski – stosowanie

Korzeń mniszka lekarskiego

Korzeń mniszka lekarskiego można wykorzystać do przygotowania odwaru w celu łagodzenia dolegliwości związanych z układem trawiennym. Posiada także właściwości moczopędne i oczyszczające organizm. Korzeń mniszka należy zbierać jesienią, gdyż wtedy jest mniej włóknisty. Po zebraniu korzeń należy dokładnie oczyścić, pokroić w paski lub w plastry i suszyć w ciemnym miejscu o temperaturze otoczenia maksymalnie 40°C.

Ziele mniszka lekarskiego

Ziele rośliny należy zbierać wiosną, zanim pojawią się pąki kwiatowe.

Liście mniszka lekarskiego

Liście rośliny również należy zbierać w okresie od kwietnia do czerwca, przed pojawieniem się pąków kwiatowych. Są wtedy najsmaczniejsze. Liście można suszyć lub świeże wykorzystać w wiosennej sałatce.

Kwiaty mniszka lekarskiego

Kwiaty mniszka należy zbierać, gdy są już całkowicie rozwinięte. Pąki kwiatowe możemy także zrywać wczesną wiosną, zanim koszyczki kwiatowe się otworzą. Suszymy od razu po zbiorach.

Sok z mniszka lekarskiego

Sok mleczny mniszka lekarskiego, podobnie jak napar z korzenia, możemy stosować zewnętrznie na skórę. Sok należy wycisnąć ze świeżej łodygi rośliny. Sok z mniszka lekarskiego łagodzi uszkodzenia skóry i przyspiesza gojenie ran. Pomoże wyleczyć kurzajki i pozbyć się brodawek. Świeży sok możemy nanieść bezpośrednio na zmienione miejsca lub zrobić okłady. Okłady można także wykonywać z liści mniszka.

Napar z mniszka lekarskiego – przepis

Napar możemy przygotowywać z korzeni, liści i kwiatów mniszka lekarskiego. Napar z korzenia oraz liści pomoże przy schorzeniach wątroby, dróg żółciowych, problemach z metabolizmem, miażdżycy, trądziku i chorobach układu moczowego. Z kolei napar z kwatów mniszka pomoże np. w regulacji cyklów menstruacyjnych i poziom hormonów żeńskich.

Aby przygotować napar z mniszka lekarskiego, należy do naczynia z wrzątkiem wsypać pocięty na kawałki korzeń mniszka, łyżkę kwiatów lub liści mniszka. Napar można także wykonać z samego korzenia. Napar odstawiamy na 10-15 minut do zaparzenia, po tym czasie odcedzamy. Pijemy pół szklanki dziennie pół godziny przed jedzeniem. Nie stosujemy częściej niż 2-3 razy dziennie.

Odwar z mniszka lekarskiego – przepis

Odwar z mniszka lekarskiego jest pomocny przy problemach z trawieniem. Aby przygotować odwar z mniszka, należy korzeń mniszka lekarskiego zalać 1 l zimnej wody i zagotować na wolnym ogniu. Gotować przez 5 minut. Odstawiamy jeszcze na 10 minut, przykrywając naczynie. Po tym czasie przecedzamy. Pić maksymalnie 1 szklankę odwaru dziennie.

Syrop z mniszka lekarskiego – przepis

Syrop z mniszka to dobry sposób na radzenie sobie ze stanami zapalnymi gardła, z kaszlem i chrypą. Wspomaga także pracę układu trawiennego. Taki syrop możemy kupić lub przygotować samodzielnie w domu, wykorzystując do tego korzeń, łodygę i kwiaty mniszka. Wybrane części świeżej rośliny (w ilości 1 kg) zbieramy w słoneczne dni i oczyszczamy. Wkładamy je do dużego garnka, zalewamy 1 l zimnej wody i gotujemy na wolnym ogniu przez kwadrans. Następnie przykrywamy garnek i odstawiamy na dobę. Po tym czasie przecedzamy i dodajemy do mieszanki 1 kg cukru oraz sok z 2 cytryn. Mieszamy i gotujemy ponownie przez ok. 2 godziny do uzyskania konsystencji miodu. Przelewamy do słoików i szczelnie zakręcamy. Spożywamy w ciągu kilku miesięcy, maksymalnie 2-3 łyżeczki dziennie.

Nalewka z mniszka lekarskiego – przepis

Z korzenia i kwiatów mniszka można także przygotować nalewkę. Części rośliny w ilości 200-300 sztuk zbieramy i oczyszczamy. Korzeń suszymy i kroimy na drobne kawałki. Do garnka wkładamy części mniszka i zalewamy 2 l zimnej wody. Zagotowujemy. Dodajemy 3 cytryny pokrojone w plastry i 1kg cukru. Całość gotujemy przez ok. 1 godzinę. Przecedzamy, studzimy i dodajemy 1l spirytusu. Odstawiamy jeszcze na co najmniej 2 tygodnie. Stosujemy po posiłkach w ilości ok. 15 kropli, 2-3 razy dziennie.

Przeciwwskazania do stosowania mniszka lekarskiego

Preparatów zawierających mniszek pospolity nie powinny stosować osoby uczulone na tę roślinę, cierpiące na wrzody żołądka i dwunastnicy, niedrożność jelit i dróg żółciowych, przewlekłą zgagę, ropniaka pęcherzyka żółciowego, kamicę żółciową lub nadmierną produkcję soków żołądkowych.