Dziurawiec, zwany również zielem świętojańskim ze względu na okres kwitnienia rozpoczynający się ok. 24 czerwca, to ziele o wszechstronnych właściwościach prozdrowotnych. Dziurawiec zwyczajny oferuje szereg zastosowań wykorzystywanych w ziołolecznictwie oraz medycynie ludowej. Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu moczowego, układu pokarmowego, ma pozytywny wpływ na skórę, a nawet pomaga w łagodnych objawach depresji i nerwicy. Sprawdź jakie inne niezwykłe zdolności kryje to niepozorne ziele.

Dziurawiec zwyczajny to gatunek rośliny wieloletniej z rodziny dziurawcowatych. Kwitnie od lata do wczesnej jesieni. Możemy go spotkać w całej Europie, północnej części Afryki oraz zachodniej Azji. Jest byliną lubiącą widne i trawiaste zarośla, leśne polany i łąki, a także miedze. Roślina osiąga zwykle wysokość od 30 do 80 cm, jednak zdarzają się okazy sięgające nawet 100 cm. Łodyga jest prosta, zdrewniała w dolnej części, rozgałęziona na szczycie. Liście rośliny, nagie i kształtu eliptycznego, ułożone są naprzeciwlegle. Posiadają drobne dziurki, w których znajdują się gruczoły wytwarzające olejki eteryczne (stąd też pochodzi nazwa ziela). Kwiaty barwy żółtej, niewielkie, pięciopłatkowe, tworzące baldachogrono. To właśnie liście oraz kwiaty dziurawca często wykorzystuje się do przygotowania popularnego naparu z dziurawca.

Dziurawiec, a nasze zdrowie

O korzystnym wpływie dziurawca na nasze zdrowie wiedzieli już starożytni medycy i uczeni. Ziele posiada szereg właściwości, które chętnie wykorzystywane są w ziołolecznictwie. Jest jedną z najczęściej używanych i najbardziej znanych nam roślin leczniczych. Czemu dokładnie dziurawiec zawdzięcza swoją popularność? Ziele zawiera szereg substancji aktywnych, takich jak barwnik hiperycynę, hyperforynę (posiadającą właściwości antybakteryjne), pseudohipercynę, flawonoidy kwercetynę i rutynę (wspomagają uszczelnienie naczyń włosowatych), hiperozyd (działający moczopędnie), garbniki katechinowe (mają działanie przeciwbiegunkowe, przywracające równowagę bakteriostatyczną, działają przeciwzapalnie i rozkurczowo), pektyny, cholinę, proantocyjanidy, kwasy organiczne, kwasy fenolowe, żywice, węglowodany, sole mineralne, olejki eteryczne (działa rozkurczowo i antybakteryjnie) oraz witaminy A i C. Dzięki posiadaniu takiego szerokiego spektrum substancji aktywnych, dziurawiec korzystnie wpływa na naszą kondycję fizyczną jak i psychiczną.

Przeczytaj także: Dzika róża – charakterystyka, właściwości i zastosowanie

Dziurawiec – właściwości

Dziurawiec zwyczajny

Ma pozytywny wpływ na nasz układ pokarmowy. Łagodzi stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, dziąseł, gardła, żołądka i jelit, pomaga przy stanach zapalnych i niedoczynności wątroby, pobudza apetyt i produkcję soku żołądkowego, eliminuje wzdęcia, wrzody żołądka i dwunastnicy, niedokwaśność, zaparcia, zgagę, a także gazy jelitowe. Ponadto ma działanie przeciwbiegunkowe, przeciwskurczowe (rozkurcza mięśnie gładkie układu trawiennego) oraz przeciwbólowe. Łagodzi objawy kamicy żółciowej (bez względu na miejsce umiejscowienia złogów), udrażnia i rozkurcza drogi żółciowe, zapobiega zastojowi żółci w pęcherzyku żółciowym. Dziurawiec pobudza metabolizm i wspomaga prawidłowe trawienie.

Dziurawiec z powodzeniem wspomaga także nasz układ moczowy. Ziele posiada właściwości moczopędne (zwiększa dobową ilość wydalanego moczu o 15-30 %), przez co  pomaga pomaga sprawniej wydalić substancje toksyczne z organizmu. Dziurawiec łagodzi także objawy dny moczanowej i kamicy nerkowej.

Olej z dziurawca

Ma doskonały wpływ na łagodzenie stanów zapalnych skóry. Łagodzi oparzenia I i II stopnia, odmrożenia, odleżyny, liszaje, łuszczycę i owrzodzenia. Pomaga w leczeniu ciężko gojących się ran, ma działanie przeciwzapalne i dezynfekujące. Wyciąg z dziurawca znajduje zastosowanie także w leczeniu bielactwa nabytego. Wtedy dziurawiec stosuje się w doustnie jak i zewnętrznie, smarując chore miejsca olejem z dziurawca. Nacieranie skóry dziurawcem pomaga także w bólach stawowych. Należy pamiętać, że stosowanie dziurawca może powodować fotouczulenie ze względu na zawartą w nim hiperycynę, dlatego podczas kuracji należy unikać nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne i źródła promieni ultrafioletowych, szczególnie jeśli posiadamy jasną karnację. Ze względu na swoje właściwości antybakteryjne, łagodzące i ściągające, dziurawiec jest często składnikiem kremów, maści, płynów do higieny intymnej, środków do higieny jamy ustnej i preparatów do leczenia stanów zapalnych skóry.

Nalewka z dziurawca

Może być stosowana doustnie jak i zewnętrznie, w formie okładów na skórę. Gotową kupimy w aptece, jednak możemy ją także samodzielnie wykonać w domu. W tym celu należy 100 g ziela dziurawca (kwiaty, liście i pąki) zalać ok. 500 g alkoholu 70% (spirytusu), po czym mieszankę należy odstawić na tydzień. Po tym czasie nalewkę należy przecedzić i wycisnąć przez gazę. Stosować doustnie 2 razy dziennie, po jednej łyżeczce na pół szklanki wody w celu usprawnienia układu trawiennego.

Ziele świętojańskie 

Jest szczególnie cenione za swój wpływ na nasze samopoczucie i układ nerwowy. Udowodniono, że kombinacja substancji aktywnych w preparatach z dziurawca ma zdolność do łagodzenia umiarkowanych objawów depresji, obniżenia nastroju, nerwicy, niepokoju, załamania nerwowego, stanów lękowych, zespołu napięcia miesiączkowego, a także moczenia nocnego (należy pamiętać, żeby nie podawać dziurawca dzieciom poniżej 7 roku życia). W przypadku łagodnych i umiarkowanych stanów depresyjnych, dziurawiec wykazuje działanie podobne do trójpierścieniowych leków antydepresyjnych, tzw. leków SSRI (selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny). Niestety, dziurawiec nie pomaga w stanach ciężkich zaburzeń psychicznych, wtedy powoduje jedynie efekt placebo. Ziele pomoże także na problemy z zasypianiem. Ze względu na swój korzystnych wpływ na nasz umysł i samopoczucie, dziurawiec zwyczajny jest zaliczany do naturalnych antydepresantów. Należy jednak pamiętać, że herbata z dziurawca nie pomoże na problemy z depresją, gdyż główny składnik odpowiedzialny za dobroczynny wpływ tego ziela na nasze samopoczucie poprzez hamowanie rozkładu serotoniny, hiperycyna, nie jest rozpuszczalny w wodzie. Możemy stosować gotowe preparaty z wyciągiem z dziurawca dostępne w aptece.

Herbata z dziurawca

Pomaga za to przy zapaleniach błon śluzowych dziąseł i gardła, a także dolegliwości ze strony układu trawiennego. Napar można spożywać zarówno przed (w celu pobudzenia soków trawiennych) jak i po posiłku. Nadaje się też do sporządzania okładów na skórę, np. po lekkich oparzeniach czy przy swędzeniu. Aby przygotować napar, należy jedną lub dwie łyżki (ok. 15-30 g) ziela dziurawca (kwiaty i liście) zalać 1 l wrzątku, i pozostawić do zaparzenia na 10-15 minut. Taka herbatka ma także działanie uspokajające i moczopędne. W celu łagodzenia trądziku lub wrzodów skórnych, można przygotować lekki odwar z dziurawca. Pół łyżki stołowej ziela mieszamy z 1 szklanką wody i przemywamy.

Przeczytaj także: Zielone Tajemnice Babki Lancetowatej: Naturalny Skarb Herbologii

Uprawa dziurawca

Dziurawiec możemy uprawiać samodzielnie, gdyż nie jest rośliną zbyt wymagającą. Najlepiej zapewnić mu lekkie i przepuszczalne podłoże, o lekko kwaśnym pH. Dziurawiec należy siać w październiku, pamiętając o zachowaniu odstępu 40 cm pomiędzy rzędami roślin. Pomimo że dziurawiec jest w miarę odporny na niedobór wody, należy pamiętać o podlewaniu go szczególnie w czasie suszy. W okresie wiosenno-letnim dziurawiec warto nawozić nawozami naturalnymi. W razie potrzeby należy także przeprowadzać zabieg odchwaszczania. Dziurawiec poza swoimi właściwościami prozdrowotnymi doskonale prezentuje się także jako roślina ozdobna.

Ziele dziurawca jest najczęściej zbierane w czasie jego kwitnienia, od czerwca do września. Nie zbieramy zioła po przekwitnięciu. Dziurawiec należy suszyć w ciemnym, suchym i przewiewnym miejscu przez okres ok. 3 tygodni, wiążąc je w pęczki i wieszając. Ziele można także suszyć we własnym piekarniku. W tym celu nagrzewamy piekarnik do temperatury 35 stopni Celsjusza, na blasze kładziemy papier do pieczenia, a na nim rośliny dziurawca. Drzwiczki do piekarnika pozostawiamy uchylone.

Dziurawiec – o czym należy pamiętać

Przy stosowaniu dziurawca należy zachować środki ostrożności, aby nie narazić się na jego skutki uboczne.

Przede wszystkim, dziurawiec zwyczajny może wchodzić w silne interakcje z niektórymi lekami. Dlatego też przed rozpoczęciem kuracji zielem dziurawca należy koniecznie skonsultować się z lekarzem, aby upewnić się, że dziurawiec nie zaburzy działania aktualnie przyjmowanych leków. Szczególną ostrożność należy zachować przy stosowaniu leków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI oraz MAOI. Pamiętajmy, że dziurawiec nie pomaga w leczeniu ciężkich stanów depresyjnych i nerwicowych. Nie należy łączyć dziurawca z lekami zawierającymi dekstrometorfan (popularny składnik leków na kaszel), cyklosporyn, acenokumarol, warfarynę, tryptofan i 5-HTP. Dziurawiec wchodzi w silne reakcje z lekami zawierającymi interferon oraz niektórymi lekami przeciwnowotworowymi, w tym preparatami zawierającymi indynawir i antykoagulanty. Ponadto, dziurawiec obniża także skuteczność leków antyretrowirusowych oraz doustnych leków antykoncepcyjnych. Nie powinien być także łączony z preparatami zawierającymi teofilinę i digoksynę. Powinny go unikać także osoby z fotoalergiami (hiperycyna może powodować reakcje fototoksyczne), osoby po przeszczepach, pacjenci z poważnymi uszkodzeniami nerek i wątroby, z wysoką gorączką, a także dzieci poniżej 7 roku życia. Nie zaleca się także stosowania dziurawca kobietom w ciąży i karmiącym, nawet pomimo braku naukowych dowodów na jego negatywne działanie u tych osób. Wszelkie wątpliwości należy konsultować z lekarzem przed rozpoczęciem kuracji.