Większości z nas bazylia kojarzy się z przyprawą – często gości w naszej kuchni, gdzie nadaje niepowtarzalnego smaku i aromatu wielu potrawom mięsnym i warzywnym.  Bazylia posiada także szereg właściwości leczniczych. Poznaj zastosowanie tej rośliny i dowiedz się, dlaczego warto ją uprawiać.

Bazylia – podstawowe informacje

Bazylia to roślina jednoroczna, należąca do gatunku jasnotowatych. Pochodzi z rejonów Afryki, lecz obecnie nie występuje naturalnie. Uprawa bazylii jest za to powszechna (szczególnie w krajach Ameryki Południowej) i stosunkowo prosta, dlatego zioło to można uprawiać samodzielnie w doniczce lub w ogródku. Bazylia posiada ponad 150 odmian, a do najbardziej znanych jej gatunków zaliczamy: bazylię pospolitą, bazylię grecką, bazylię czerwoną, bazylię cytrynową i bazylię cynamonową. Bazylia jest rośliną o wysokości 30-60 cm o barwie czerwonawej. Posiada jasnozielone liście w kształcie rombu lub jajowate, ułożone nakrzyżlegle, o brzegu karbowanym lub ząbkowanym. Gruczoły znajdujące się na spodniej stronie liści wytwarzają olejek eteryczny. Kwiaty bazylii są barwy białej, różowej lub czerwonej, w zależności od odmiany. Tworzą nibyokółki i są obfite w nektar (bazylia jest rośliną miododajną). Bazylia kwitnie latem, w lipcu i sierpniu. Po zerwaniu wydziela charakterystyczny kwiatowy i korzenny zapach. Poza swoimi właściwościami aromatycznymi i leczniczymi bazylia dobrze prezentuje się także jako roślina ozdobna, szczególnie niektóre jej odmiany.

Przeczytaj także: Bazylia – jakie ma właściwości i zastosowania? Przepis na napar z bazylii

Bazylia jako przyprawa

Bazylia jest jedną z najczęściej stosowanych przypraw. W kuchni wykorzystujemy jej świeże lub suszone liście zbierane w czasie sezonu, a także całe ziele pozyskiwane w okresie kwitnienia. Posiada korzenny, słodkawy ale z nutą goryczy, lekko pikantny, anyżowy smak i aromat. Bazylia doda smaku i aromatu potrawom mięsnym (drób, wołowina, wieprzowina, ryby), jak i warzywnym. Doskonale komponuje się z zupami i sosami (zwłaszcza na bazie pomidorów), pieczeniami, sałatkami (np. sałatka Caprese), omletami i białym serem. Stosowana także do przyprawiania makaronu (np. spaghetti, lasagne), pizzy, zapiekanek, faszerowanych pomidorów i papryki, duszonych warzyw (szpinak, bakłażan, cukinia), dań śródziemnomorskich i azjatyckich. Stanowi główny składnik pesto, obok czosnku, parmezanu, orzeszków pini, soli i oleju. Bazylię można także dodawać do potraw w celach dekoracyjnych. W celu zachowania właściwości aromatycznych bazylii, zioło dodajemy na końcu gotowania czy smażenia. Wraz z tymiankiem, majerankiem, szałwią, rozmarynem, miętą pieprzową i cząbrem ogrodowym tworzy zioła prowansalskie. Bazylia jest także stosowana do aromatyzowania oleju z oliwek, likierów, octu i deserów. W przemyśle spożywczym wykorzystuje się ją do produkcji konserw i likierów. Bazylii nie należy mieszać z przyprawami takimi jak majeranek, oregano i cząber ogrodowy w jednej potrawie.

Bazylia – właściwości lecznicze

Bazylia sprawdza się także jako naturalny lek na dolegliwości, gdyż jest rośliną leczniczą.  Zawiera witaminy:

• witamina A,
• witamina B2,
• witamina B6,
• niacyna,
• beta karoten,
• kwas foliowy,
• witamina C,
• witamina E,
• witamina K,
• sole mineralne (potas, magnez, fosfor, wapń, sód, żelazo, mangan, cynk i miedź),
• olejek eteryczny (w którego skład wchodzą metylochawikol, linalol, eugenol (odpowiada za słodki aromat bazylii)),
• metylochawikol,
• cytral oraz limonen (nadają bazylii cytrusowego zapachu) cyneol i terpinen,
• flawonoidy,
• garbniki,
• saponiny,
• gorycze i olej tłusty,
• wapń,
• magnez.

Bazylia ma szczególnie korzystny wpływ na układ trawienny człowieka. Łagodzi problemy żołądkowe, takie jak niestrawność, skurcze, gazy jelitowe, nadmierną fermentację w jelitach i nudności; pobudza apetyt, produkcję soku żołądkowego i żółci, pomaga w przyswajaniu składników odżywczych, ma działanie przeciwskurczowe i wiatropędne. Hamuje także rozwój bakterii takich jak E. coli, Salmonella i gronkowiec złocisty.

Bazylia pomoże także przy przeziębieniach i grypie ze względu na swoje działanie przeciwzapalne. Stymuluje układ odpornościowy, łagodzi gorączkę i działa przeciwbólowo. Przy przeziębieniu można stosować na skórę klatki piersiowej i pleców rozcieńczony olejek z bazylii – wspomoże oczyszczanie płuc i oskrzeli. Popularny jest także syrop na kaszel, który można przygotować samodzielnie, dodając bazylii do miodu. Bazylia wspiera układ moczowy, pobudzając pracę i oczyszczanie nerek. Bazylia ma również korzystny wpływ na pracę serca – jest źródłem magnezu, zapobiega odkładaniu się “złego cholesterolu” i tworzeniu zakrzepów, które mogą prowadzić do zawałów serca i udaru. Łagodzi stres, poprawia nastrój, dodaje energii i pomaga przy objawach lekkiej depresji. Działa podobnie jak melisa. Olejek z bazylii stanowi świetny dodatek do relaksujących kąpieli. Oprócz tego bazylia pobudza laktację, łagodzi migreny, bóle po zabiegach stomatologicznych i stany zapalne skóry, np. ukąszenia przez owady, obrzęki i opuchlizny. Ma działanie odświeżające, odkażające i ściągające na błony śluzowe. Bazylię można stosować w formie naparu – 1 łyżkę zioła zalać szklanką gorącej wody i odstawić na ok. 15 minut, przykrywając. Taki napar można stosować wewnętrznie (3 razy dziennie w celu poprawienia pracy przewodu pokarmowego), jak i w formie okładów na zmienione miejsca skóry.

Olejek z bazylii dodawany jest do kosmetyków zapachowych, takich jak mydła i perfumy.

Przeczytaj jeszcze: Pelargonia afrykańska – niezwykła roślina o właściwościach zdrowotnych

Bazylia – uprawa

Bazylia jest rośliną niewymagającą w uprawie. Można ją uprawiać w ogródku, sprawdzi się też jako zioło w doniczce. Przy uprawie w ogrodzie należy pamiętać o regularnym nawożeniu jej kompostem (nie lubi nawożenia obornikiem) i odchwaszczaniu. Nasiona bazylii sadzimy w maju, na głębokość ok. 6-8 mm, pamiętając o zachowaniu odstępu 30 cm między rzędami. Pierwsze pędy pojawią się już po ok. 10 dniach. Bazylia preferuje stanowiska dobrze nasłonecznione, jednak bezpośrednie światło słoneczne może jej zaszkodzić i powodować żółknięcie liści. Nie lubi także ekspozycji na wiatr, dlatego należy ją osłaniać. Gleba pod uprawę powinna być żyzna, spulchniona, próchnicza, sucha, przepuszczalna z wysoką zawartością składników odżywczych. Podlewanie rośliny umiarkowane, najlepiej w południe. Nie lubi przelania. Bazylia jest stosunkowo odporna na infekcje, jednak zdarzają się ataki mszyc czy mączniaka. Roślinę należy wtedy obmyć wodą z mydłem i opłukać. Hodowla bazylii w doniczce ma dodatkowy plus –  postawiona na parapecie okna pomaga odstraszać insekty takie jak np. komary. Należy wtedy pamiętać, żeby zapewnić jej przynajmniej 5 godzin światła słonecznego lub 12 godzin światła sztucznego. Liście bazylii wycinamy używając ostrego noża i pamiętając o tym, żeby pozostawić kilka, gdyż bazylia pozbawiona wszystkich liści nie przeżyje. Liście najlepiej pozyskiwać z górnej części pędów, co pozwoli na silniejszy rozwój rośliny.

Bazylia – przechowywanie

W celu zachowania walorów smakowych i aromatycznych bazylii, należy pamiętać o jej właściwym przechowywaniu. Suszone liście przechowujemy w ciemnym i suchym miejscu, w szczelnie zamkniętych pojemnikach. Świeżą bazylię przechowujemy w lodówce, owiniętą w lekko wilgotną ściereczkę (maksymalnie do 2 dni) lub zalaną oliwą z oliwek (maksymalnie do 2 miesięcy). Najlepszym jednak sposobem jest przechowywanie całej lub posiekanej bazylii w zamrażalniku.

Bazylia – przeciwwskazania

Mimo że bazylia na ogół nie posiada skutków ubocznych przedawkowania, powinny jej unikać kobiety w ciąży, osoby z zaburzeniami pracy wątroby i nerek, a także małe dzieci.

Przeczytaj jeszcze: Ostropest plamisty – właściwości lecznicze, zastosowanie i przeciwwskazania